Buxar Qazanı

Sənayedə Buxar Qazanlarının Önəmi

Sənaye sahəsində yüksək təzyiqli buxarın əldə edilməsi bir çox istehsalat prosesləri üçün kritik rol oynayır. İstər enerji istehsalı, istər qida emalı, istərsə də kimya sənayesi olsun – bu sahələrin böyük bir qismini məhz sənaye buxar qazanı ilə təmin olunan buxar ayaqda saxlayır. Buxar, həm istilik mənbəyi, həm də mühərrik turbinləri və digər avadanlıqları hərəkətə gətirən əsas qüvvə rolunda çıxış edir.

Buxar Qazanı Nədir?

Buxar qazanı, yanacaq enerjisini (qaz, kömür, mazut və s.) istifadə edərək suyu buxara çevirən xüsusi təzyiqli qurğudur. Əldə olunan yüksək temperatur və təzyiqə malik buxar bir çox sənaye sahəsində:

İstehsalat xətlərində istilik enerjisi kimi,
Elektrik turbinlərinin hərəkətverici qüvvəsi kimi,
Kimyəvi proseslərdə əsas katalizator kimi,
Qida sənayesində sterilizasiya və bişirmə prosesi üçün

geniş tətbiq olunur. Bu səbəbdən, buxar qazanları sənayedə əvəzsiz rola malikdir.

Sənaye Buxar Qazanı və Onun Fərqləndirici Cəhətləri

Adi buxar qazanlarından fərqli olaraq, sənaye buxar qazanı daha yüksək həcmlərdə buxar istehsal etməyə və daha böyük təzyiqlərdə işləməyə imkan verir. Buna görə də onların həm konstruksiyası, həm də material seçimi son dərəcə vacibdir. Sənaye miqyaslı qazanların bir sıra fərqləndirici xüsusiyyətləri vardır:

Yüksək Güc və Tutum: İri müəssisələrdə qazanlara həddən artıq çoxlu miqdarda su və yanacaq yüklənir. Bu səbəbdən, sənaye məqsədli buxar qazanları daha böyük gövdəyə və əlavə gücləndirici strukturlara malik olur.
Müxtəlif Yanacaq Növlərinə Uyğun Dizayn: Qaz, maye və ya bərk yanacaqla işləyə bilən qazanların hər birinin iç quruluşu fərqlidir. Sənaye qazanları isə çox vaxt fərqli yanacaq növlərini qəbul edə biləcək şəkildə təchiz edilir.
Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə: Prosesi stabil saxlamaq üçün təzyiq, temperatur, su səviyyəsi və yanma sürətinə avtomatik nəzarət edən kompüter sistemləri quraşdırılır.
Səmərəlilik və Enerji İstehlakı: Sənaye müəssisələri üçün yanacağa qənaət prioritet məsələlərdəndir. Buna görə sənaye buxar qazanı tiplərində ekonomayzer, hava qızdırıcıları kimi əlavə qurğuların istifadəsi səmərəliliyi artırır.

Buxar Qazanlarının İş Prinsipi

Bir buxar qazanının əsas funksiyası istilik enerjisinin suyu buxara çevirmək üçün istifadə olunmasıdır. Prosesin sxemi sadə görünür:

Yanacaqın Yanması: Qaz, kömür və ya mazut kimi yanacaq ocaq və ya yanma kamerasında yandırılır.
İstilik Ötürülməsi: Yaranan isti tüstü qazları qazan boruları və divarları boyunca hərəkət edərək suyu qaynama həddinə çatdırır.
Buxar İstehsalı: Suyun temperaturu yetərincə artdıqda o, buxara çevrilir və qazan barabanına (yuxarı hissəyə) toplanır.
Buxarın İstifadəsi: Yüksək təzyiqli buxar boru xətləri vasitəsilə prosesə və ya turbinlərə yönləndirilir.
Kondensatın Geri Qaytarılması: Prosesdə sərf olunub soyuyan buxar suya – kondensata çevrilərək yenidən qazana verilə bilər. Bu, ümumi sistemin səmərəliliyini yüksəldir.

Sənaye Buxar Qazanlarının Növləri

Sənayedə istifadə olunan buxar qazanlarını bir neçə əsas qrupa ayırmaq olar:

1. Yanma Prosesi Əsasına Görə

Ocaq Borulu (Fire Tube) Qazanlar: Qaz və tüstü boruların içi ilə hərəkət edərək ətrafdakı suyu qızdırır. Kiçik və orta istehsal gücü tələb edən sahələrdə geniş yayılıb.
Su Borulu (Water Tube) Qazanlar: Burada su boruların içi ilə, yanma məhsulları isə borunun xarici tərəfi ilə hərəkət edir. İri tutumlu sənaye buxar qazanı layihələrində, xüsusən energetika sektorunda istifadə edilir.

2. Təzyiq Səviyyəsinə Görə

Aşağı Təzyiqli Qazanlar: Təzyiq səviyyəsi 1-15 bar arasında olur. Kiçik və orta müəssisələrin ehtiyaclarını qarşılayır.
Yüksək Təzyiqli Qazanlar: 15 bar və daha artıq təzyiqə malikdir. Elektrik stansiyalarında və genişmiqyaslı sənaye proseslərində əsasən bu tip qazanlara üstünlük verilir.

3. Yanacaq Növlərinə Görə

Qaz Yanacaqlı Qazanlar: Təbii qaz, bioqaz və digər qaz növləri ilə işləyir. Ekoloji baxımdan daha təmizdir.
Maye Yanacaqlı Qazanlar: Mazut, dizel və s. kimi maye yanacaq növlərindən istifadə edir.
Bərk Yanacaqlı Qazanlar: Kömür, odun, biokütlə və s. bu tipə aiddir. Əksərən iri sənaye qurğularında rast gəlinir.

İstehsalının Əsas Mərhələləri

Layihələndirmə: Əvvəlcə müvafiq tələblər – tələb olunan buxar miqdarı, təzyiq, yanacaq növü müəyyən edilir. Mühəndislər bu parametrlərə uyğun dizayn hazırlayırlar.
Material Seçimi: Yüksək temperatur və təzyiqə tab gətirə bilən korroziyaya davamlı xüsusi polad növləri üstünlük təşkil edir.
Qaynaq və Montaj: Qazan gövdəsinin və boru xətlərinin birləşmələri xüsusi standartlarla və keyfiyyətə nəzarət sınaqları ilə həyata keçirilir.
Sınaq və Təhlükəsizlik: Hidravlik və istilik sınaqları ilə qazanların etibarlılığı yoxlanılır. Əlavə olaraq, bütün təhlükəsizlik mexanizmləri – təzyiq klapanları, idarəetmə sensorları da test edilir.
Sertifikatlaşdırma: Milliləşmiş və beynəlxalq standartlara (məsələn, ASME, EN) uyğun məhsul buraxılmalıdır.

Buxar Qazanlarının Təhlükəsizliyi və Baxımı

Müntəzəm Texniki Xidmət: Qazanların boru və vanalarında yığıla bilən çöküntülər, habelə qaynaq bölgəsində yarana biləcək qüsurlar vaxtında aradan qaldırılmalıdır.
Avtomatik Nəzarət Sistemləri: Təzyiq, temperatur, su səviyyəsi və yanma sürəti daim izlənməli, potensial nasazlıq və ya qəza riski minimallaşdırılmalıdır.
Təhlükəsizlik Klapanları: Təzyiq kritik həddi aşarsa, əlavə buxarı buraxaraq partlayış riskinin qarşısını alır.
İzolyasiya və Yanacaq Keyfiyyəti: Sürətli istilik itkisini önləmək üçün qazan gövdəsinin izolyasiyası mükəmməl olmalı, istifadə edilən yanacaq isə standartlara uyğun seçilməlidir.

Səmərəliliyin Artırılması

Sənaye buxar qazanı istifadə edən müəssisələr üçün enerji səmərəliliyi olduqca önəmlidir. Bunun üçün:

Ekonomayzer və Hava Qızdırıcıları: Tüstü qazlarının istiliyindən qidalandırıcı suyu və ya hava kütləsini əvvəlcədən qızdırmaq mümkündür.
Kondensat Bərpası: Prosesdən qayıdan kondensat suyu yenidən qazana verilir, beləliklə həm enerji, həm də su qənaəti həyata keçirilir.
Optimallaşdırılmış Yanma Prosesi: Avtomatik idarəetmə sayəsində yanacaq-hava balansı daim ideal səviyyədə saxlanır.

Sənaye sektorunda buxar qazanları olmadan bir çox prosesin həyata keçirilməsi mümkün deyil. Yüksək təzyiqli buxarın istehsalı, çevik idarəetmə imkanı və səmərəliliyin davamlı artırılması kimi xüsusiyyətlər sənaye buxar qazanını sənaye müəssisələrinin vazkeçilməz avadanlığına çevirir. Onun təhlükəsiz, dayanıqlı və qənaətcil istismarı üçün müasir standartlara cavab verən dizayn, keyfiyyətli texniki qulluq və yanacaq seçimi əsas şərtlərdir.

Nəticədə, düzgün seçilmiş bir buxar qazanı sistemi ilə müəssisələr həm enerji xərclərini azalda, həm də istehsalat həcmini və keyfiyyətini artıra bilərlər. Qazanların layihələndirilməsi, istehsalı və istismarı prosesində peşəkar yanaşma hər zaman ən yaxşı nəticələrin əldə olunmasını təmin edir.