Qızğın Yağ Qazanı

Qızğın yağ qazanı, yüksək temperaturda istilik tələbatı olan sənaye proseslərinin tələblərinə cavab vermək üçün hazırlanmış xüsusi bir qurğudur. Bu cür qurğular, su və ya buxar qazanlarından fərqli olaraq, istilik daşıyıcı mühit kimi termal yağlardan istifadə edir. Məqsəd, prosesin tələb etdiyi yüksək dərəcəli və sabit istiliyi səmərəli şəkildə təmin etməkdir. Qızğın yağ qazanları neft-kimya, qida, tekstil, tikinti materialları, kağız, boya və digər çoxsaylı sahələrdə geniş tətbiq olunur.

Qızğın Yağ Qazanı Nədir?

Qızğın yağ qazanı, başqa sözlə desək, termal yağın (bəzən istilik ötürmə yağı da adlandırılır) çox yüksək temperaturlara qədər qızdırılmasına və bu yüksək temperaturun müxtəlif sənaye proseslərində istifadə olunmasına xidmət edən qurğudur. Su və ya buxar qazanlarından əsas fərqi odur ki, su təxminən 100-180 °C aralığında işləyir, buxar isə daha yüksək temperaturlara çata bilsə də, təzyiqin artması ilə bağlı təhlükəsizlik məsələləri yaradır. Qızğın yağ qazanında isə xüsusi hazırlanmış istilik ötürmə yağları 200-350 °C, bəzən isə daha yüksək temperaturlarda istifadə oluna bilir. Bununla yanaşı, təzyiq dəyəri su və buxar qazanları ilə müqayisədə daha aşağı səviyyədə qalır.

Əsas xüsusiyyətlər:

• Yüksək istilik səmərəliliyi: Qızğın yağ istilik daşıyıcısı kimi yüksək termal sabitliyə malikdir və buna görə geniş temperatur diapazonunda effektiv işləyir.
• Aşağı təzyiq: Yüksək temperaturda işləməsinə baxmayaraq, sistemdə yüksək təzyiq formalaşmır. Bu da təhlükəsizlik risklərini azaltmağa kömək edir.
• Sabit istilik rejimi: Sənaye proseslərində sabit temperaturun vacibliyi çox böyükdür. Qızğın yağ qazanı məhz stabil istilik təmin edir.

İstehsal Prosesi və Dizayn Xüsusiyyətləri

Qızğın yağ qazanının istehsal prosesi digər sənaye qazanı növlərinin hazırlanmasından müəyyən bənzərliklərə malik olsa da, xüsusi yanaşma tələb edir. Burada əsas faktorlar istilik səviyyəsi, təhlükəsizlik göstəriciləri və sistemin uzunömürlü olmasıdır.

1. Material seçimi
   • Qazanın gövdəsi adətən yüksək temperatur və təzyiqə davamlı xüsusi poladdan hazırlanır.
   • İç hissədə istilik ötürmə səmərəliliyini artırmaq üçün boruların və ya spiralvari qurğuların keyfiyyətli poladdan istifadə edilməsi vacibdir.
   • İzolyasiya materialları istilik itkisini minimuma endirmək üçün çox önəmlidir.
2. Konstruksiya və dizayn
   • Qazan daxilindəki boru sistemi (spiral və ya çoxborulu qurğu) termal yağın müəyyən axın sürətində və optimal istilik mübadiləsi şərtlərində hərəkətini təmin edir.
   • Dizayn mərhələsində texnoloji prosesə uyğun temperatur diapazonu, yanacağın növü (təbii qaz, dizel, mazut və s.), habelə avtomatik idarəetmə sistemlərinin tələbləri nəzərə alınır.
3. Qaynaqlama və montaj
   • Qızğın yağ qazanlarının istehsalında qaynaqlama işləri yüksək ixtisaslı mütəxəssislər tərəfindən aparılmalıdır.
   • Qaynaqların keyfiyyəti və sıxlıq testləri qazanların təhlükəsizliyinə, eləcə də onun uzunömürlülüyünə birbaşa təsir göstərir.
4. İstehsal zamanı sınaqlar
   • İstehsal prosesinin sonunda qazanlar müxtəlif təzyiq və istilik sınaqlarından keçirilir. Sızma, istilik paylanması və digər parametrlər test olunur.
   • Sertifikatlaşdırma, sənaye standartlarına və yerli normativlərə uyğun aparılmalıdır.

Qızğın Yağ Qazanı İş Prinsipi

Qızğın yağ qazanının iş prinsipi, enerjinin (yanacaq və ya elektrik enerjisi) termal yağa ötürülməsi və ardından bu enerjinin prosesə verilməsi əsasında qurulur. Sistem adətən aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:

1. Yanacaq və ya enerji mənbəyi
   • Qazanxana bölməsində quraşdırılmış yanma kamerasında yanacaq (təbii qaz, mazut, dizel və s.) yandırılır və istilik enerjisi yaranır.
   • Elektrik enerjisi ilə işləyən qazanlarda isə xüsusi qızdırıcı elementlər vasitəsilə termal yağ qızdırılır.
2. İstilik mübadiləsi
   • Yaranan istilik xüsusi boru sistemi və ya spiralvari qurğular vasitəsilə dövr edən termal yağa ötürülür.
   • Bu prosesdə istilik mübadiləsi səmərəliliyini artırmaq üçün yağın hərəkəti və boruların dizaynı mühüm əhəmiyyət daşıyır.
3. Sirkulyasiya
   • Qızdırılan yağ nasoslar vasitəsilə sistem daxilində dövr edir və lazım olan qurğulara (məsələn, istilik dəyişdiricilərinə, istehsalat xəttinə və s.) ötürülür.
   • İstiliyin prosesə ötürülməsindən sonra yağ yenidən qazana qayıdır və dövran davam edir.
4. Temperaturun nəzarəti
   • Qızğın yağ qazanlarında temperatur avtomatik sistemlərlə idarə olunur.
   • Avtomatlaşdırma sistemi quraşdırılmış sensorlar vasitəsilə real vaxtda həm qazandakı, həm də istehsalat sahəsindəki temperaturu ölçür və lazımi dəyişikliklər edir.

Qızğın Yağ Qazanının Növləri

Qızğın yağ qazanları müxtəlif meyarlara əsasən təsnif edilə bilər:

1. Yanacaq növünə görə
   • Qazla işləyən qazanlar: Təbii qaz, LPG və s. istifadə olunur. Ekoloji baxımdan daha təmiz və avtomatlaşdırma baxımından əlverişlidir.
   • Maye yanacaqla işləyən qazanlar: Dizel, mazut, yüngül və ağır yanacaqlar. Yüksək istilik dərəcələri üçün münasibdir, lakin ekoloji tələblər sərt ola bilər.
   • Elektriklə işləyən qazanlar: Quraşdırılması və istismar xərcləri nisbətən yüksək ola bilər. Lakin bəzi müəssisələrdə ekoloji üstünlüklərinə görə seçilir.
2. Konstruksiya xüsusiyyətlərinə görə
   • Yatay qazanlar: Qazan gövdəsi üfüqi vəziyyətdə yerləşir və adətən böyük istehsalat sahələri üçün nəzərdə tutulur.
   • Şaquli qazanlar: Məhdud sahəyə malik istehsalat yerləri üçün uyğundur.
3. Boruların yerləşməsinə görə
   • Spiral borulu qazanlar: Bir və ya bir neçə spiral qatda istilik mübadiləsini təmin edir. Quraşdırma prosesi mürəkkəb ola bilər, lakin istilik mübadiləsi səmərəliliyi yüksəkdir.
   • Çoxborulu qazanlar: İçərisində çoxsaylı boru sistemləri yerləşir və beləliklə böyük istilik səthi yaradır.

Qızğın Yağ Qazanının Üstünlükləri və Mənfi Cəhətləri

Üstünlükləri:

• Yüksək temperatur: 300-350 °C, hətta bəzən 400 °C-dək istiliyin yaradılması mümkündür.
• Aşağı təzyiq: Eyni temperatur aralığında buxar qazanları yüksək təzyiq tələb etdiyi halda, qızğın yağ qazanları nisbətən aşağı təzyiqlə işləyir.
• Sabit istilik rejimi: Prosesə qəfil istilik dalğalanmaları təsir etmir, məhsul keyfiyyəti və istehsal sabitliyi artır.
• Enerji səmərəliliyi: İstilik mübadiləsi zamanı itkilər nisbətən az olur.

Mənfi cəhətləri:

• Termal yağın dəyəri: Keyfiyyətli istilik ötürmə yağları bahalı ola bilər.
• Təhlükəsizlik tələbləri: Yanacaq və ya termal yağ sızmalarına qarşı xüsusi nəzarət sistemləri gərəkdir.
• Yağın dəyişdirilməsi: Müəyyən müddətdən sonra termal yağın keyfiyyətinin zəifləməsi mümkündür və bu, əlavə xərclərə səbəb olur.

Tətbiq Sahələri

• Kimya və neft-kimya sənayesi: Reaksiyaların aparılması və maddələrin distilləsi üçün yüksək temperatur lazımdır.
• Qida sənayesi: Məsələn, qida yağlarının emalı, konservləşdirmə, quru süd istehsalı və s.
• Tekstil sənayesi: Boyama və qurutma prosesləri yüksək və sabit temperatur tələb edir.
• Kağız və karton istehsalı: Sellülozun qurudulması, kağızın qızdırılması proseslərində qızğın yağ qazanları tez-tez istifadə olunur.
• Tikinti materialları: Asfalt zavodları, bitumun qızdırılması və s.

Quraşdırma və İstismar

1. Quraşdırma
   • Qızğın yağ qazanının quraşdırılması zamanı yer seçiminə diqqət yetirilməlidir. Yetərli havalandırma və təhlükəsizlik məsafələri təmin olunmalıdır.
   • Qazanxana avadanlığı ilə yanaşı, avtomatik idarəetmə, nasoslar, istilik dəyişdiriciləri və digər köməkçi qurğular da nəzərə alınmalıdır.
2. İstismardan əvvəl yoxlamalar
   • Quraşdırma tamamlandıqdan sonra boru xətlərinin sızdırmazlığı, ventilyasiya, yanacaq təchizatı və avtomatlaşdırma sistemləri yoxlanılmalıdır.
   • Elektrik bağlantılarının və təhlükəsizlik sensorlarının düzgün işlədiyinə əmin olmaq lazımdır.
3. İşləmə prosesi
   • Qızğın yağ qazanı işə salınarkən, temperatur tədricən qaldırılır və sistem tam iş rejiminə keçənədək termal yağın dövriyyəsi təmin olunur.
   • İstehsalat proseslərində lazımi temperatur sensorlar vasitəsilə avtomatik və ya əl rejimində tənzimlənir.
4. Təhlükəsizlik tədbirləri
   • Yanacaq sızmalarına qarşı xəbərdarlıq sistemləri quraşdırılmalıdır.
   • Hər hansı fövqəladə vəziyyətdə (temperatur həddinin aşılması, sızma, yanğın və s.) avtomatik sönmə və ya xəbərdarlıq funksiyaları aktivləşdirilir.
   • Xüsusi mühafizə vasitələrindən (istilik izolyasiyası, ventilyasiya, yanğınsöndürmə avadanlığı və s.) istifadə olunmalıdır.

Baxım (Servis) və Texniki Xidmət

Qızğın yağ qazanının davamlı və təhlükəsiz işləməsi üçün müntəzəm texniki xidmət mühüm əhəmiyyət daşıyır:

• Periodik yağ analizi: Termal yağın keyfiyyətinin itirilməsi (oksidləşmə, çöküntülərin yaranması və s.) zamanla baş verə bilər. Bu səbəbdən, analizlər aparılaraq yağın dəyişdirilməsi və ya filtrlənməsi həyata keçirilməlidir.
• Filtr sistemlərinin təmizlənməsi və ya dəyişdirilməsi: Dövriyyə nasosları və boru xətlərinin tıxanmasının qarşısını almaq üçün vacibdir.
• Sızmaların yoxlanılması: Hər hansı bir sızma yaxud istilik ötürmə yağının azaldığını göstərən əlamətlər aşkar edildikdə, dərhal təmir işləri aparılmalıdır.
• Avtomatlaşdırma sistemlərinin kalibrlənməsi: Sensorlar və idarəetmə modulları mütəmadi olaraq kalibrlənməli, düzgün işləməyi təmin olunmalıdır.
• Yanma kamerasının və qızdırıcıların təmizlənməsi: Yanacaq çöküntüləri və yanma prosesindən yaranan his qazan divarlarında toplanırsa, istilik mübadiləsi zəifləyə bilər.

Ekoloji və Təhlükəsizlik Məsələləri

• Emissiyalar: Qaz və maye yanacaqla işləyən qazanlar yanma prosesi nəticəsində dəm qazı (CO), azot oksidləri (NOx) və digər hissəciklər yarada bilər. Buna görə də, müasir texnoloji həllərdən istifadə etməklə emissiyaları minimuma endirmək vacibdir.
• Yağın utilizasiyası: İstifadə müddətini bitirmiş termal yağın təbiətə atılması ekoloji fəsadlar yarada bilər. Odur ki, bu yağlar xüsusi zavodlara təhvil verilməli və ya məhz bu məqsədlə işlənməlidir.
• Təhlükəsizlik təlimatı: Operatorlar və texniki heyət üçün müntəzəm təlimlər keçirilməli, qızğın yağ qazanının təhlükəsizlik qaydaları barədə məlumatlandırma aparılmalıdır.

İnnovasiya və Gələcək Perspektivlər

Son illərdə qızğın yağ qazanlarının dizaynında və idarəetmə sistemlərində mühüm yeniliklər müşahidə olunur:

• Avtomatlaşdırma və rəqəmsal nəzarət: Müasir istehsalat müəssisələri real vaxt rejimində qazan parametrlərini izləmək, analitik məlumatlar əldə etmək və uzaqdan nəzarət etmək üçün SCADA, IoT və digər texnoloji platformalardan istifadə edir.
• Enerji səmərəliliyi: İstilik rekuperatorları, kondensatın tam mənimsənilməsi və başqa səmərə artırıcı həllər tətbiq olunur.
• Alternativ və yaşıl enerjidən istifadə: Bəzi müasir həllər günəş panelləri və ya bioyanacaqla inteqrasiya edilərək əlavə istilik mənbəyi yaradır. Bu, həm karbon ayaq izini azaldır, həm də enerji xərclərini optimallaşdırmağa imkan verir.

Qızğın yağ qazanı, sənaye sahələrində yüksək və sabit temperatur tələb edən proseslər üçün ideal bir həll kimi çıxış edir. Digər sənaye qazanı növlərinə nəzərən, qızğın yağ qazanları aşağı təzyiq şəraitində yüksək istilik təmin edir və bununla da texnoloji proseslərin təhlükəsizliyini və effektivliyini artırır. Onların istehsalından quraşdırılmasına, istismarından texniki xidmətinə qədər hər mərhələ xüsusi mütəxəssis diqqəti və yüksək keyfiyyətli materiallar tələb edir.

Uzunmüddətli və dayanıqlı işləmə üçün periodik texniki baxım, termal yağın müntəzəm analizi, filtr sistemlərinin təmizlənməsi və avtomatlaşdırma qurğularının kalibrlənməsi zəruridir. Eyni zamanda, ekoloji məsələlərə və təhlükəsizlik standartlarına ciddi riayət olunmalıdır.

Sürətlə inkişaf edən sənaye sahələrində proseslərin optimallaşdırılması və enerji səmərəliliyinin artırılması məqsədilə qızğın yağ qazanı texnologiyası yeni innovativ yönlərə doğru irəliləməyə davam edir. Bu isə o deməkdir ki, sənaye müəssisələri üçün qızğın yağ qazanları yaxın gələcəkdə də əhəmiyyətli bir avadanlıq olaraq qalacaq.